مفهوم «تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای» از مفاهیم مبهم و معماگونه‌ای است که از توافق ژنو وارد ادبیات مذاکرات هسته‌ای ایران با ۵+۱ شد. تلاش می‌شود تا در یک سلسله یادداشت‌ها به بررسی دقیق‌تر این مفهوم پرداخته شود. برای این بررسی چارچوبی در نظر گرفته شد که برآمده از متن فکت شیت ایرانی و اظهارات آقای عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری است. به نظر می‌رسد در نظر تیم مذاکره کننده ایرانی برداشتی از مفهوم «تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای» وجود دارد که تقریبا متناظر با تمام تحریم‌های اعمال شده علیه ایران در مدت تشدید شدن پرونده هسته‌ای ایران است. (به یادداشت اول مراجعه شود)
در یادداشت‌های قبلی درباره نسبت تحریم بانک مرکزی، تحریم سوئیفت، تحریم نفتی بخش تولید و بخش فروش نفت و تحریم شرکت ملی نفت؛ با موضوع هسته‌ای بحث شد و در این یادداشت به تحریم بانک‌های عامل (بانک ملی و سپه) پرداخته می‌شود.
بانک سپه
آمریکا
اولین بانک ایرانی که تحریم شد، بانک سپه بود. یعنی شروع تحریم‌های بانکی از تحریم بانک سپه آغاز شد و به سایر بانک‌ها و در نهایت به بانک مرکزی رسید. بانک سپه در ۱۹ دی ۱۳۸۵ (۹ ژانویه ۲۰۰۷) از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه خود به بیان دلایل تحریم بانک سپه می‌پردازد.[۱] در این بیانیه تحریم بانک سپه به دستوراجرایی ۱۳۳۸۲ که در تیر ۱۳۸۴ تصویب شده بود مستند می‌شود. در این دستور اجرایی برخی از موسسات و نهادهای فعال در بخش موشکی ایران از سوی آمریکا تحریم می‌شوند و در آن قید می‌شود که نهادها و موسساتی که به نهادهای تحریم شده خدمات ارایه کنند تحریم و یا تنبیه خواهند شد.
در بیانیه آمده است «امروز بانک سپه به دلیل پشتیبانی و ارایه خدمات به شرکت‌های تحریم شده، تحریم می‌شود» و دلایل تحریم را موارد زیر می‌شمارد:
- تامین مالی و ارایه خدمات به:
- صنایع هوا و فضای ایران (AIO)
- گروه صنایع شهید همت
- گروه صنایع شهید باکری
این نهادها قبلا از سوی آمریکا به عنوان توسعه دهندگان و اشاعه دهنده سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) در تیر ۱۳۸۶ تحریم شده بودند.
در این بیانیه به صورت تفصیلی به تشریح دلایل تحریم بانک سپه پرداخته می‌شود که تمامی آنها در حوزه سلاح‌های کشتار جمعی (یا به عبارتی سلاح‌های با تخریب بالا) قرار می‌گیرد. در نتیجه تحریم بانک سپه از سوی آمریکا مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیست.
شورای امنیت سازمان ملل
اما بانک سپه از سوی سازمان ملل نیز تحریم شده است. چهار ماه پس از تحریم شدن بانک سپه از سوی آمریکا، این بانک توسط شورای امنیت سازمان ملل نیز مورد تحریم قرار گرفت. در قطعنامه ۱۷۴۷ که در ۴ فروردین ۱۳۸۶ صادر شد، بانک سپه بنا بر همان دلایل اعلام شده از سوی آمریکا، تحریم شد. یعنی حمایت و پشتیبانی مالی و ارایه خدمات به : صنایع هوا و فضای ایران، گروه صنایع شهید همت و گروه صنایع شهید باکری (این نهادها در قطعنامه قبلی سازمان ملل تحریم شده بودند). تحریم بانک سپه از سوی شورای امنیت با موضوع هسته‌ای ایران مرتبط نیست.
اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا نیز در کمتر از یک ماه که از صدور قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل می‌گذشت، بانک سپه را با پشتوانه قطعنامه سازمان ملل تحریم کرد. در مصوبه ۴۴۱/۲۰۰۷ که متمم مصوبه ۴۲۳/۲۰۰۷ است، این تحریم اعمال شده است. در نتیجه به همان دلایل اعلام شده در قطعنامه استناد شده است.
بانک ملی
بانک ملی ایران در ۳ آبان ۱۳۸۶ از سوی آمریکا تحریم شد. تحریم بانک ملی نیز بر اساس دستور اجرایی ۱۳۳۸۲ است. در فکت شیت منتشر شده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا[۲] دلایلی برای تحریم بانک ملی ایران بیان شده است. این دلایل عبارتند از:
- بانک ملی به نهادها و موسسات تحریم شده که در فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای درگیر هستند، ارایه خدمات می‌دهد
- تراکنش‌های مرتبط با بانک سپه را در ماه‌های اخیر انجام می‌دهد.
- خرید مواد حساس برای فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی ایران
- گشایش اعتبار اسنادی برای فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی ایران
در نتیجه بانک ملی به دلایل فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای از سوی آمریکا تحریم شده است.
شورای امنیت سازمان ملل
بانک ملی در قطعنامه ۱۸۰۳ که ۱۳ اسفند ۱۳۸۶ صادر شد، تحریم شد. در این قطعنامه از تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل خواسته شده است که مراقبت همکاری‌های مالی خود با بانک ملی و صادرات ایران باشند. این مراقبت به دلیل دوری از درگیر شدن در فعالیت‌های هسته‌ای و مواردی است که در قطعنامه ۱۷۳۷ شرح داده شده است.
اتحادیه اروپا
بانک ملی در تیر ۱۳۸۷ توسط اتحادیه اروپا تحریم می‌شود. دلایل اتحادیه اروپا همان دلایل بیان شده از سوی آمریکا به همراه استناد به قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امنیت سازمان ملل است. در نتیجه تحریم تنها مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای نیست.
_____________________________________________________________________________
[۱] – http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/hp219.aspx
[۲] – http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/hp644.aspx
من تحلیل های تحریمیتون رو دنبال می کنم. تحریم ها هرچه زودتر تکلیفش روشن بشه احتمال برداشته شدنش بیشتره. به هرحال الان نزدیک سه ساله این تحریم ها وضع شدن و اینرسی زیادی پیدا کردن.