کمتر از یک هفته از
سرنگونی جنگنده روسی توسط ارتش ترکیه بر فراز آسمان سوریه می‌گذرد. اما سطح
تنش میان روسیه و ترکیه هر روز افزایش می‌یابد. آنچه در این میان مهم است
واکنش روسیه به این اقدام ترکیه است. روسیه علاوه بر تقویت حضور خود در
سوریه، استقرار سامانه اس ۴۰۰ و افزایش حملات به داعش، به سمت تنبیه
اقتصادی دولت ترکیه حرکت کرده است. تحریم‌هایی که روسیه علیه دولت ترکیه در
نظر گرفته و در حال اجرای آن است، فرصتی پیش روی ایران ایجاد کرده تا
بتواند بازارهای صادراتی مناسبی برای محصولات و تولیدات خود در روسیه به
دست آورد. روسیه بلافاصله پس از ساقط شدن جنگنده‌اش توسط
ترکیه، مرزهای خود را بر روی صادرات ترکیه بست. وزیر کشاورزی روسیه یک روز
پس از شروع تنش میان روسیه و ترکیه، از ایران خواست تا جای خالی ترکیه را
پر کند. بر اساس گزارش المیادین، السکاندر تکاشف قطع واردات یک محصول
کشاورزی پرمصرف یعنی «گوجه‌فرنگی» ترکیه‌ای را خواستار شده و پیشنهاد داده
که مصرف بازار داخلی کشورش از طریق واردات از ایران و مراکش تأمین شود. سه روز بعد صادرات گندم روسیه به ترکیه به حال تعلیق
درآمد. صادرکنندگان گندم در روسیه اعلام کردند تا زمان حل بحران ساقط شدن
بمب افکن روسی، صادرات خود را به ترکیه از سر نخواهند گرفت و در نتیجه
صادرات این محصول راهبردی به ترکیه به حال تعلیق درآمد. تنها پنج روز پس از آغاز تنش میان روسیه و ترکیه،
پوتین قانون تحریم ترکیه را امضا کرد. بر اساس گزارش کاخ کرملین ، قانون
«تامین امنیت ملی روسیه و حفاظت از شهروندان در برابر اقدامات غیرقانونی و
مجرمانه و اعمال تدابیر اقتصادی ویژه در مورد ترکیه» تصویب شد. همچنین
معاون نخست وزیر روسیه روز دوشنبه گفت مسکو عمدتا واردات محصولات کشاورزی ،
سبزیجات و میوه را از ترکیه ممنوع می کند. در این میان بازار محصولات کشاورزی روسیه و به عبارت
دقیق‌تر بازار میوه و سبزیجات این کشور بزرگ که بخش مهمی اش در اختیار
ترکیه بوده است، اکنون خلا داشته و هر کشوری که مزیت‌های تجارت با روسیه را
داشته باشد می‌تواند آن را پر کند. بر اساس آمار جهانی ترکیه در سال ۲۰۱۴ بیش از یک
میلیارد دلار سبزیجات و میوه به روسیه صادر کرده است. این میزان ۲۰ درصد از
کل صادرات میوه و سبزیجات ترکیه به جهان است. قطع شدن این صادرات ضربه
سختی به ترکیه است. منبع: سایت trademap ایران علاوه بر مزیت نزدیکی جغرافیایی با روسیه، در
حوزه سبزیجات و میوه توانمندی مناسبی دارد و به راحتی می‌تواند جای خالی
ترکیه را در روسیه پر کند. خلا ایجاد شده در بازار محصولات کشاورزی روسیه
با گذشت زمان بالاخره پر خواهد شد و مهم آن است که محصولات باغی ایران آن
را پر کند. البته در این مسیر مشکلاتی وجود دارد از جمله
تعرفه‌های زیاد روسیه در مقابل محصولات کشاورزی ایران. صدرالدین نیاورانی
نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان میوه ایران در مصاحبه‌ای گفته
بود که تعرفه‌های روسیه برای میوه‌های ایرانی در حدود ۲۰ درصد است در حالی
که برای سایر کشورها این عدد کمتر است. این وضعیت مربوط به گذشته است و با
اتفاقات رخ داده و تنش ایجاد شده میان روسیه و ترکیه و البته با یک
دیپلماسی اقتصادی فعال می‌توان این مانع را برداشت. چرا که خود روس‌ها نیز
تمایل افزایش تعاملات با ایران را دارند. مشکل دیگری که در این مسیر وجود دارد و مشکل اصلی
تلقی می‌شود، سخت بودن تعاملات بانکی است. متاسفانه با آنکه روسیه بارها از
ایران خواسته است تا پیمان پولی دوجانبه (تجارت بر اساس ارزهای محلی) میان
دو کشور اجرا شود، اما تاکنون این مساله تحقق نیافته است. در سفر اخیر
پوتین به تهران، وی شخصا این پیشنهاد را مطرح کرد. این نشان از وجود اراده
سیاسی در بالاترین سطح در روسیه است. اگر دیپلماسی اقتصادی ایران فعالانه عمل کند به راحتی می‌تواند بازار یک میلیارد دلاری محصولات کشاورزی در روسیه را به دست بیاورد. دستگاه دیپلماسی و اقتصادی ایران باید در سطوح بالا
با کشور روسیه وارد مذاکرات فوری شده و با تنظیم قراردادهای میان مدت و
بلند مدت موانع موجود در مسیر صادرات به روسیه را برداشته و جایگاه ایران
در بازار روسیه را ارتقا و تثبیت کنند. در این میان باید توجه داشته باشیم که رقبایی نیز
وجود دارند که آنها نیز در سطوح بالای اقتصادی خود فعال هستند. اخبار منتشر
شده حاکی از اعلام آمادگی مصر برای پر کردن خلا ترکیه است. وزیر صنعت و
تجارت مصر اعلام کرده این کشور آماده می‌شود جای ترکیه را درمناسبات تجاری و
اقتصادی با روسیه بگیرد. طارق قبیل گفته: مصرآماده می‌شود جای ترکیه را
درصادرات سبزیجات، میوه، البسه، و محصولات چرم به روسیه بگیرد. این وزیر
مصری پیشنهادهای خود را به دنیس مانتوروف، همتای روس خود نیز ارایه کرده
است. دستگاه دیپلماسی و اقتصادی کشور باید هرچه سریعتر فعال شده و از فرصت ایجاد شده استفاده نماید و الا فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرند.