چرا باید تحریمها حقوقی و یکجا برداشته شود؟

رهبر انقلاب در روز اول سال ۱۳۹۴ در حرم رضوی نکته‌ای مهم درباره چگونگی لغو تحریم‌ها در توافق نهایی متذکر شدند  ایشان تاکید کردند : «اینکه آمریکایی‌ها تکرار میکنند که «ما قرارداد با ایران میبندیم، بعد نگاه میکنیم ببینیم اگر به قرارداد عمل کردند تحریمها را برمیداریم» این حرف حرف غلط و غیر قابل قبولی است؛ این را ما قبول نداریم. رفع تحریمها جزو موضوعات مذاکره است، نه نتیجه‌ی مذاکرات؛ آن کسانی که دست‌اندرکار هستند، فرق این دو را بخوبی میفهمند. این یک خدعه‌ی آمریکایی است که میگویند قرارداد میبندیم، نگاه میکنیم به رفتارها، بعد تحریمها را برمیداریم! این‌جوری نیست؛ همین‌طور که مسئولین ما صریحاً گفته‌اند و رئیس‌جمهور محترم صریحاً گفت، رفع تحریمها باید بدون هیچ فاصله‌ای در هنگام رسیدن به توافق انجام بگیرد، یعنی رفع تحریم جزء توافق است نه چیزی مترتّب بر توافق»
چرا باید تحریم‌ها به صورت یک‌جا و آن هم بلافاصله در زمان توافق رخ دهد؟ این سئوال مهمی است که پاسخ آن در مذاکرات بسیار تعیین کننده خواهد بود.

اهم مطالب بیان شده در جلسه استماع کنگره در 27 ژانویه

این مطالب را از گزارش چکیده سایت تبیین استخراج کردم.

موضوع جلسه استماع: بررسی ضرورت استراتژیک تحری مها علیه ایران (پنل 1)/ برگزار کننده: کمیسیون امور بانکی، مسکن و شهری؛ مجلس سنا/ تاریخ برگزاری: 27 ژانویه 2015
منندز سناتور دموکرات از نیوجرسی
طرح تحریم‌های جدیدی که به همراه سناتور کریک آماده شده، تا 24 مارس به جریان انداخته نمی‌شود و در صورتی که چارچوب کلی توافق تا تاریخ مذکور معین نشود، به جریان می‌افتد.
تجربه ما در مورد کره شمالی در مورد ایران نباید تکرار شود.
تامی سناتور جمهوری‌خواه از پنسیلوانیا
ایران بداند که در حال مذاکره با مردم آمریکا است و نه فقط رئیس جمهور آمریکا.
بلینکن:
بازرسی‌های کامل و گسترده، مدت زمان یکساله برای دست یافتن به بمب هسته‌ای، مسئله تحقیق و توسعه و موشک‌ها قادر به حمل کلاهک هسته‌ای، همه در توافقنامه مد نظر خواهند بود.
پس از برنامه اقدام مشترک، فشار تحریم‌ها علیه ایران کم نشد بلکه افزایش یافت.
پوشش مذاکرات هسته‌ای ظرفیت آن را دارد تا مسائل دیگر نیز مطرح شود و بر سر آنها نیز توافق صورت گیرد.
پس از عقد توافق، تحریم‌ها به حالت تعلیق درم یآید و پس از مدت زمان قابل توجهی که همکاری ایران ثابت شد و تردیدی برای ما باقی نماند، کنگره می‌تواند تحریم‌ها را بردارد و این مهم نیز بر عهده کنگره است.

کوهن
ما نیز به ایران اعتماد نداریم به همین دلیل اقدامات راستی‌آزمایی را پیش‌بینی کرده‌ایم.
مدل تعلیق تحریم‌ها پس از توافق نهایی همان مدل تعلیق تحریم‌ها پس از برنامه اقدام مشترک است، لذا رژیم تحریم‌ها از هم نمی‌پاشد.

اهم مطالب بیان شده در جلسه استماع کنگره در 21 ژانویه

این مطالب را از گزارش چکیده سایت تبیین استخراج کردم.

موضوع جلسه استماع: مذاکرات هسته‌ای با ایران/ برگزار کننده: کمیسیون امور خارجه مجلس سنا/ تاریخ برگزاری: 21 ژانویه 2015
دیوید کوهن
در پاسخ به سئوال سناتور مرفی: برداشتن تحری مها فرایند مشخصی دارد اما آیا بازگرداندن آنها نیز به راحتی صورت می‌گیرد؟
تحریم‌ها تعلیق می‌شوند، حذف نمی‌گردند و این تعلیق نیز مرحله‌ای است.
تحریم‌ها به خودی خود مانع ایران نمی‌شود بلکه این امکان را به وجود م یآورند که ایران برای مذاکره بر سر توقف برنامه‌های هسته‌ای خود، مذاکره کند.
[در تحریم‌های جدید] نفت، دسترسی به سیستم مالی بی نالمللی، توانایی تجارت و سرمایه گذاری ایران در بخش‌های مختلف، هدف قرار خواهند گرفت.
وضعیت اقتصادی کنونی ایران به مراتب بدتر از زمانی است که هنوز برنامه اقدام مشترک امضا نشده بود.
تعلیق بسیار ناچیز برخی تحریم‌ها ذیل برنامه اقدام مشترک هیچ تأثیری بر رژیم تحریم‌ها نگذاشت.
پس از برنامه اقدام مشترک سفر هیئتهای تجاری اروپا به ایران منجر به عقد هیچ قراردادی نشد.
ایران در حال همکاری است زیرا تنها از این طریق ممکن است از تحریم‌ها رهایی پیدا کند.

آنتونی بلینکین، معاون وزیر خارجه آمریکا
ما نمی‌توانیم این دانش را به هیچ نحوی از بین ببریم، لذا باید کاری کنیم که مطمئن شویم ایران نمی‌تواند از این دانش بهره ببرد.
انتخاب روحانی به این دلیل بود که مردم خواهان رهایی از شرایط تحریم و انزوای اقتصادی هستند.
انتخاب روحانی از نظر ما پاسخ مردم به فشار اقتصادی بود که به ایشان وارد آمده است.

مارکو روبیو، سناتور جمهوری‌خواه از فلوریدا
از نظر رهبر ایران، این کشور یک دولت ملت نیست بلکه یک هدف کوچک و بخشی از یک هدف کلان است.
هدف کلان حاکمیت اسلام بر کل جهان است.
رهبر ایران می‌کوشد این کشور را به پایگاهی برای امام دوازدهمی تبدیل کند که قرار است ظهور کرده و جهان را تحت حکومت اسلامی درآورد و همین هدف به او انگیزه می‌دهد.
 پس ما با رهبری باعقلانیت سیاسی متعارف مواجه نیستیم. وی خواهان حاکمیت اسلام رادیکال مد نظر خود است.
 بنا به عقیده او زمانی این امام دوازدهم ظهور می‌کند که درگیری کلانی میان جهان اسلام و جهان غیر اسلام شکل گیرد؛ لذا زمانی که ما با چنین رهبری مواجه باشیم در معرض خطری جدی خواهیم بود.

تحریم‌ها بر روی ضعف‌های ما بنا شده است

یادداشتی که برای سایت خامنه‌ای دات آی آر نوشتم و امروز منتشر شد.
البته تیتر پیشنهادی من چیز دیگری بود.
انشالله مورد استفاده قرار بگیرد.
ساختمان تحریم‌ها چگونه ساخته شده است؟

درسی از دیپلماسی فعال آمریکا

خاطرات خانم کلینتون بخش ایرانش را می‌خواندم. توضیحات مفصلی درباره تلاش‌های دیپلماتیک خود برای صدور قطعنامه 1929 می‌دهد. قطعنامه‌ای که زمینه را برای اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا هموار کرد. آمریکا حتی برای یک رای هم مذاکره و تلاش کرد.

بخشی از خاطرات کلینتون:

" چند ساعت قبل از کلمبیا با میشل سلیمان تماس گرفتم و به او اصرار کردم که رای منفی ندهد، کاری که بر اساس نیازهای سیاسی خود در داخل کشور تمایل داشت انجام دهد. می‌دانستم با تصمیم‌های دشواری مواجه است و نهایتا از رای ممتنع لبنان خوشحال شدم."

بخش دیگری از خاطرات:

"تحت یک قانون که دسامبر 2011 توسط اوباما امضا شد، (قانون اختیارات دفاع ملی برای سال مالی 2012) کشورهای دیگر یا باید هرشش ماه یک بار نشان می‌دادند که مصرف نفت ایارن را به طور موثری کاهش‌داده‌اند، یا در غیر این صورت خودشان تحریم می‌شدند. من برای عملی کردن این قانون به اداره تازه تاسیس، "منابع انرژی" به ریاست کارلوس پاسکال متوسل شدم. هر جا ایران سعی می‌کرد نفت بفروشد،‌تیم ما هم آنجا حضور داشت، منابع جایگزین معرف می‌کرد و خطرات مالی معامله با یک کشور منفور در جهان را توضیح می‌داد. مشتریان عمده ایران با انتخاب‌های دشوار و عواقب اقتصاد قابل توجهی مواج می‌شدند. خوشبختانه بسیاری از آن‌ها دور اندیشی نشان دادند و از فرصت تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود استقبال کردند."

یک دیپلماسی فعال و البته متکی به پشتوانه‌های قدرت، خصوصا قدرت اقتصادی.

دانلود ارایه ساختمان تحریم در برنامه ثریا

در برنامه ثریا توفیق شد ارایه ساختمان تحریم‌ها را انجام بدهم.

فایل این ارایه که با برنامه پرزی تهیه شده است از لینک زیر قابل دانلود است

ارایه ساختمان تحریم‌ها در برنامه ثریا

هیچ بازیگر اقتصادی بدون لغو کامل تحریم بانکی‌ونفتی حاضر به پذیرش ریسک معامله با ایران نمی‌شود

مصاحبه با تسنیم:

مسعود براتی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در رابطه با مذاکرات آذرماه ایران با گروه 1+5 به ارائه نکاتی پرداخت و اظهار داشت: برای تحلیل مذاکرات باید نخست تحریم‌های بین المللی و ساختار آنها را مورد شناسایی قرار داد و سپس به پای میز مذاکره با طرف غربی برویم.

وی با اشاره به اینکه نباید خوش بینی توافق ژنو در مذاکرات آذرماه تکرار شود، افزود: در توافق ژنو طرف ایرانی ساختار تحریم‌ها را به خوبی نشناخته بود و با این تصور که توانسته است تا حدودی بخشی از تحریم‌های اعمالی کشورهای غربی برعلیه ایران را برطرف کند، خود را پیروز میدان می‌دانست، اما نکته اساسی آن است که در این رابطه نتوانسته‌ایم اقدام مناسبی را انجام دهیم. 

این کارشناس اقتصادی با بیان این که زمانی که صحبت از تحریم‌های مرتبط با بحث هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران می‌شود باید بتوان تفکیک لازم را میان تحریم‌ها انجام دهیم، تصریح کرد: باید تحریم‌هایی که برعلیه ایران وضع شده را مورد تفکیک قرار بدهیم و ببینیم کدام یک از تحریم‌ها مرتبط با انرژی هسته‌ای بوده است. به عنوان نمونه قانون تحریم بانکی در سال 2011 و یا قانون جامع تحریم که توسط کنگره آمریکا تصویب شده است را باید مورد بررسی قرار داد که تا چه میزان با انرژی هسته‌ای مرتبط است.

وی با انتقاد از اینکه متاسفانه تاکنون کسی در خصوص شفافیت تحریم‌های اعمالی بر ضد ایران توضیحاتی را مطرح نکرده است، گفت: در قوانین تحریم آمریکا که در سال 2011 مورد تصویب کنگره قرار گرفته است آمریکا تمام مواردی را که با جمهوری اسلامی ایران مشکل داشت را ذکر کرده است. حتی در این قانون بحث 3 شهروند آمریکایی که در مرزهای ایران دستگیر شده بودند را نیز ذکر شد، حال باید این پرسش را مطرح کرد که قانوع جامع تا چه میزان مرتبط با مسائل هسته‌ای ایران است، تیم مذاکره‌کننده باید این موضوع را از طرف غربی مطالبه کند که کدام یک از تحریم‌های بین‌المللی مرتبط با بحث انرژی هسته‌ای ایران است. 

براتی با بیان این که نباید همانند توافق ژنو به طرف غربی اعتماد کنیم، تصریح کرد: در بررسی ساختار تحریم‌ها از نظر فنی با دو بخش تحریم‌ بانکی کشور بویژه بانک مرکزی و تحریم‌های نفتی روبه‌رو هستیم که باید در مذاکرات آذرماه تکلیف این 2 بخش مشخص شود. 

*تمام قوانین مرتبط با تحریم بانک مرکزی و نفتی باید برداشته شود

این کارشناس اقتصادی در ادامه با ذکر این پرسش که تحریم‌ بانک مرکزی تا چه میزان مرتبط با بحث انرژی هسته‌ای ایران است، اظهار داشت: باید تمام قوانینی که در مورد تحریم‌های بانکی ایران وضع شده، برداشته شود در غیر این صورت هیچ بازیگر اقتصادی حاضر به پذیرش ریسک و انجام فعالیت اقتصادی با ایران نخواهد بود. 

براتی با اشاره به اینکه تحریم داماتو که مرتبط به بخش صنعت نفت و گاز بوده و از سال 96 وضع و در سال 2010 با قانون جامع کنگره امریکا تلفیق شده چه ارتباطی با بحث انژری هسته ای ایران دارد، گفت: متأسفانه در توافق ژنو صحبت از برداشتن بخشی از تحریم های مرتبط با انژری هسته‌ای شد اما بعد از آن به واسطه محدودیت های بانکی و تفسیرهای خاص کشورهای غربی نتایج مثبتی را عاید کشور نکرد. 

این کارشناس اقتصادی با بیان این که آمریکا در شرایط فعلی فضای بین‌المللی را به گونه‌ای تنظیم کرده است که همکاری اقتصادی کشورها با ایران برای سایر کشورها به صرفه نباشد و حتی تنبیه‌های متعددی را هم برای متخلفین در نظر گرفته است،تصریح کرد: آمریکا می‌خواهد ریسک همکاری با ایران را بالا ببرد البته در این شرایط هیچ کشوری با اعمال تحریم‌های بانکی حاضر به فعالیت اقتصادی با ایران نیست. به عنوان نمونه در تحریم دارویی ایران، هیچ بانکی حاضر نبود با ما همکاری کند چرا که نگران تنبیه‌های مختلف آمریکا علیه خود بودند. 

براتی با اشاره به اینکه اگر تمام تحریم‌های مرتبط با سیستم بانکی برطرف شود، می‌توانیم به دستاورد مهمی در مذاکرات آذرماه دست پیدا کنیم، افزود: اگر نتوانیم در لغو تحریم‌های بانکی و نفتی کشور اقدام کارآمدی را انجام دهیم در عمل هیچ دستاوردی را کسب نکرده‌ایم. 

 وی با بیان این که در صورت لغو تحریم‌های نفتی و بانکی در چند ماه آینده به فضای قبل از اعمال تحریم‌ها که همان سال 88 است برمی‌گردیم، گفت: یک گروه فرانسوی بعد از توافقات ژنو برای مذاکره با خودروسازان کشور وارد ایران شد، اما آنها در پایان مذاکرات اعلام کردند که اگر تحریم‌ها برداشته شود، ما در بازار ایران حضور فعالی خواهیم داشت. در غیر این صورت نمی‌توانیم با ایران همکاری کنیم.  صحبت‌های این گروه فرانسوی حکایت از آن دارد که اگر ایران نتواند در مذاکرات آذرماه در لغو تحریم‌های بانکی و نفتی اقدام چشمگیری انجام دهد، عملاً تغییری در وضعیت فعالیت‌های اقتصادی کشور با سایر کشورها به وجود نخواهد آمد. 

براتی با بیان اینکه در توافقات ژنو با وجود آنکه در مورد تحریم‌های نفتی صحبت‌هایی مطرح شده بود اما پابرجا بودن تحریم‌های بانکی باعث شد تا نتوانیم در معاملات نفتی خود به نتایج مناسبی دست پیدا کنیم، اظهار داشت: در توافق ژنو عملا امتیازی در مقابل امتیازهای ارائه شده کسب نکردیم فقط بخشی از اموال بلوکه شده خود را آن هم در چندین قسط دریافت کردیم.

وی با اعلام این که طرف ایرانی از توافق ژنو برداشت مناسبی را نداشت و همین خوش‌بینی باعث شد تا نتوانیم به نتایج مناسبی دست پیدا کنیم گفت: ما ساختار تحریم را به خاطر پیچیدگی آن درست نشناختیم. در همین راستا نتوانستیم تفکیکی را میان تحریم‌های اعمالی بر ضد کشور به وجود آوریم. 

* لازمه رفع مشکلات اقتصادی کشور لغو تحریم های بین المللی نیست/نقاط آسیب پذیر باید شناسایی شود

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه در صورت عدم توافق در مذاکرات آذرماه  باید مسیر استقلال کشور را پیش گرفته و مشکل اقتصادی را از درون برطرف کنیم، گفت: متاسفانه به دلیل برداشت و یا ادراک‌های غلط برخی مشکلات اقتصادی کشور را نیازمند رفع تحریم‌های بین‌المللی می‌دانند. در حالی که به اعتقاد بنده این تفکر اشتباه است. بخش اصلی آسیب‌پذیری کشور در مقابل تحریم‌ها عدم ایمنی اقتصاد در درون کشور است که ما باید در این رابطه اقدام مناسبی را انجام دهیم. 

وی با بیان این که بخش اعظمی از کالاهای اساسی کشور همانند گندم از مسیر واردات تامین می‌شود، افزود: باید با برنامه‌ریزی درست و همتی جدی وابستگی کالاهای اساسی کشور از جمله گندم را به واردات کاهش دهیم. 

براتی با اشاره به اینکه در حوزه اقتصاد باید لوکوموتیوهای داخلی سازی کشور را فعال کرده و اشتغال را در جامعه به وجود آوریم، اظهارداشت: به عنوان نمونه در حوزه مسکن، نفت و گاز می‌توانیم اقدامات مناسبی را انجام دهیم. حتی در تولید فرآورده‌های نفتی که ارزش افزوده بالایی دارند می‌توان به نتایج مطلوبی دست پیدا کنیم اما متاسفانه رویکرد بیشتر تولید نفت خام و افزایش صادرات آن است. 

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه تحریم‌های بین المللی هم تاثیرات خاص خود را بر اقتصاد کشور وارد می‌کند، تصریح کرد: باید اقتصاد را در مقابل تحریم‌های بین‌المللی ایمن سازیم. البته این نکته را هم باید متذکر شوم که تحریم‌ها یک شبه برداشته نمی‌شود بلکه سخن‌هایی مبنی بر لغو تحریم‌ها در طول 10 سال آینده مطرح است که این موضوع نشان از آن دارد که طرف غربی به درستی نقاط ضعف کشور را شناسایی کرده و درصدد آسیب‌رساندن به اقتصاد ایران است. 

وی با انتقاد از اینکه چرا در معاملات بین‌المللی خود باید از دلار استفاده کرده و از پیمان‌های پولی دوجانبه استفاده چندانی نمی‌شود، گفت: در مسیری برنامه‌ریزی شده و گام به گام می‌توانیم با اجرای اقتصاد مقاومتی کشور را به اهداف خود برسانیم. البته بنده قبول دارم که تحقق ایمن‌سازی کشور امری مشکل است اما تلاش در این مسیر بهتر از مذاکره با دشمنان است.

لینک خبر اصلی

اشتباهی تکرار شده در سیاست خارجی

«اتحادیه اروپا برای ایران از جایگاه مهمی برخوردار است و جایگاه ویژه‌ای دارد و قرن‌ها است روابط تجاری، علمی و انسانی بین ایران و اروپا برقرار بوده و یقیناً این افت و خیزهای در روابط نباید مانع از گسترش روابط دو جانبه باشد و نگاه به آینده باید روشن باشد»

«ایران شریکی بسیار مطمئن برای اتحادیه اروپا است.»

«این سفر نخستین سفر من به اروپا است که به دعوت همتای اتریشی صورت می‌گیرد و امیدواریم بتوانیم در این سفر به موضوعاتی که مطرح شد، بپردازیم تا زمینه گسترش روابط ایران و اتحادیه اروپا را آرام آرام فراهم کنیم»

جملات بالا از چه کسی است؟ اگر به گوینده جملات توجه نداشته باشیم، فضای گفتمانی حاکم بر این جملات بیشتر به دوره اصلاحات و حاکم بودن نزدیکی به غرب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شبیه است. اما این جملات از زبان آقای خرازی بیان نشده ، این جملات دکتر صالحی وزیر خارجه دولت دهم است که هفته گذشته در لبنان بیان شده است. اشتیاق فراوان آقای صالحی به گسترش روابط با اتحادیه اروپا با رویکرد سیاست خارجی که آقای احمدی‌نژاد در دولت نهم داشت متفاوت است. در دولت دهم، گویا تغییرات به صورت جدی در سیاست خارجی خودش را نشان داده است. از کم‌کاری و بدفهمی تحولات جهان اسلام که بگذریم، رفتن به سمت اروپا به عنوان بخشی از تمدن غرب نشان دهنده تغییر اولویت‌های سیاست خارجی دولت می‌باشد.

جمهوری اسلامی ایران در دوران اصلاحات (در بهترین تصور ممکن) با این فرض که اروپا راه متفاوت از آمریکا را طی خواهد کرد، تلاش نمود تا خودش را به اتحادیه اروپا نزدیک کند، اما آنچه که رخ داد چیزی برخلاف تصور تصمیم‌گیران دولت بود. نه تنها اروپا راهی متفاوت از آمریکا نرفت بلکه مشارکت فعال در ایجاد فشار بر ایران برای تغییر رفتار داشت. گفتگوهای متعدد ایران با کشورهای اروپایی در موضوع هسته‌ای و عقب نشینی گام به گام ایران شاهدی محکم بر این ادعاست. این اشتباهی بود که تصمیم‌گیران دولت در آن زمان مرتکب شدند. دلیل آن نیز عدم شناخت درست اروپا و نسبت آن به آمریکا بود. بسیار واضح است که در نظام بین‌الملل فعلی اروپا کمک‌یار آمریکا است و این مساله را می‌توان به راحتی با بررسی حوادث بعد از جنگ جهانی دوم دریافت. اروپا نه از نظر گفتمانی (تمدنی) و نه از نظر هویت تاریخی تفاوتی جدی با آمریکا ندارد. ساخت آمریکای امروز به دست اروپا بوده و روحیه سلطه‌گری وجه مشترک این دو جغرافیا است.

رویکرد جدایی انداختن میان اروپا و آمریکا رویکرد غلط و شکست‌خورده است. از منظر رئالیستی نیز منافعی که اروپا در رابطه با آمریکا دارد، قابل قیاس با منافع حاصل از ارتباط با ایران نخواهد بود. از منظر تئوری رژیم‌های بین‌المللی نیز آمریکا به عنوان هژمون  تامین کالای عمومی دیگر بازیگران (من جمله اروپا) را عهده‌دار است و برای همین اروپا نوعی وابستگی به آمریکا دارد که به راحتی قابل گسست نیست. از طرف دیگر از بعد از جنگ جهانی نقش آمریکا و اروپا (خصوصا اروپای غربی) نقشی مکمل بوده و بعید به نظر می‌رسد که اروپا بخواهد تغییر نقش داده و به عنوان رقیب ایفای نقش کند. این را هم در دوران جنگ سرد و هم در دوان پسا جنگ سرد که دوران مبارزه جهانی با تروریسم است، مشاهده می‌کنیم.

از زوایه دید دیگری نیز این رویکرد قابل نقد است که این زاویه دید بسیار مهم‌تر از مطالب قبلی است. بعد از انقلاب اسلامی رویکرد کلان سیاست خارجی ایران تغییر و از وابستگی به استقلال چرخش کرد. نمود بارز آن سیاست «نه شرقی، نه غربی» بود. همچنین به دلیل حاکم شدن گفتمان اسلام ناب در کشور، حمایت از مستضعفان اهمیت جدی یافت. اما ترجمان این منطق در سیاست خارجی چه بود؟ طبیعی است که افزایش ارتباط با کشورهای اسلامی در درجه‌ اول و کشورهای جهان سومی که تحت سلطه و ظلم کشورهای سلطه‌گر بوده‌اند در درجه دوم ، معنا و مفهوم این منطق خواهد بود. اما بعد از انقلاب اسلامی تنها در برهه‌ای این رویکرد جنبه عملی یافت. در دوران سازندگی و اصلاحات این رویکرد به طور جدی پیگیری نشد. حتی در برخی از زمان‌ها نادیده گرفته شد. بعد از روی کار آمدن دولت نهم این رویکرد دوباره حیات یافت و در گفتارهای مسئولین رنگ بوی جدی گرفت. افزایش روابط با کشورهای آمریکای لاتین و توجه زبانی به آفریقا از شواهد این رویکرد بود. همچنین به دلیل جدی‌تر شدن مقابله ایران با کشورهای غربی در مساله هسته‌ای ، سطح روابط با این کشورها کاهش یافت. برای همین بود که سیاست خارجی دولت نهم طرفداران جدی در میان قشر حزب ‌الهی جامعه داشت. ولی به نظر می‌رسد که این رویکرد در دولت دهم در حال تغییر است. با کارنامه ضعیفی که دولت در مساله بیداری اسلامی از خود نشان داد و این گونه اظهار نظرها آن هم توسط مسئول سیاست خارجی دولت، برداشت مثبتی نمی‌توان حاصل کرد. به نظر می‌اید که دولت قدم به قدم در سیاست خارجی خود از گفتمان اسلام ناب دور می‌شود. شاید تصمیم‌گیران سیاست خارجی براین باور هستند که با این تغییر رفتار منافع ملی بهتر تامین می‌شود، اما باید دانست منافع ملی چیزی است که با عمل بازیگران ساخته می‌شود و مهم آن است که تصمیم‌گیران سیاست خارجی انتخابی درست و براساس اصول اسلام ناب داشته باشند و با جدیت آن را دنبال نمایند.

تبادلات دانشگاهی و نقش آن در دیپلماسی عمومی( بررسی موردی موسسه دآآد آلمان )

در این مقاله با بررسی اجمالی دیپلماسی عمومی به یکی از بخش­های مهم آن که تا به­حال در کشور ما آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است و فرصت­های این نوع برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بررسی نشده است، یعنی دیپلماسی نوع دوم خواهیم پرداخت. بررسی موردی ما در این حوزه ، پدیده تبادلات دانشگاهی خواهد بود که برای نمونه به بررسی موسسه دآآد (DAAD ) آلمان خواهیم پرداخت.

در سالهای اخیر توجهات فراوانی به مقوله دیپلماسی عمومی گردیده است. این موج چه در خارج و چه در داخل کشور، منجر به تولید انبوهی از مطالب پیرامون دیپلماسی عمومی شده است. کافی است که جستجوی کوچکی در شبکه اینترنت داشته باشید و در یکی از موتورهای جستجوگر واژه دیپلماسی عمومی یا معادلش Public Diplomacy را جستجو نمایید و شاهد انبوهی از اطلاعات و نوشته­ها باشید. در کشور ما نیز از بعد روی کار آمدن دولت نهم ، توجه بیشتری به این پدیده شد. آقای احمدی نژاد در تبلیغات خودشان چه در دوره اول و چه در انتخابات سال گذشته بر این نکته تاکید می­کردند که امروز در دنیا دیپلماسی عمومی بر دیپلماسی سنتی پیشی گرفته است[1] و باید از این فرصت استفاده مناسب گردد. در این مقاله با بررسی اجمالی دیپلماسی عمومی به یکی از بخش­های مهم آن که تا به­حال در کشور ما آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است و فرصت­های این نوع برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بررسی نشده است، یعنی دیپلماسی نوع دوم خواهیم پرداخت. بررسی موردی ما در این حوزه ، پدیده تبادلات دانشگاهی خواهد بود که برای نمونه به بررسی موسسه دآآد (DAAD ) آلمان خواهیم پرداخت.

دیپلماسی چیست؟

تعاریف زیادی برای دیپلماسی بیان شده است. تنها در کتاب « دیپلمات و دیپلماسی » 46 تعریف که هرکدام جنبه­ای از این پدیده را توضیح می­دهد بیان شده­است[2]. البته تمامی آنها هدف مشخصی را دنبال می­نماید.« پیشبرد سیاست خارجی»  مبنای مشترک اکثر تعاریف دیپلماسی است. در عبارتی کوتاه دیپلماسی فن پیشبرد سیاست خارجی یک کشور است.

 

 

انواع دیپلماسی

در یک تقسیم­بندی دیپلماسی را به سه بخش تقسیم نموده­اند . دیپلماسی رسمی یا نوع اول، دیپلماسی نوع دوم [3] ، و دیپلماسی عمومی؛ دیپلماسی رسمی یا نوع اول که همان دیپلماسی سنتی است که توسط مسئولان رسمی یک کشور با کشور دیگر انجام می­شود. قالب­های مشخصی هم دارد مانند اجلاس،مذاکرات دوطرفه و .... دیپلماسی نوع دوم به فعالیت­ها و ارتباطات خارجی اشخاص غیر دولتی، همانند اساتید دانشگاه­ها، محققان، ورزشکاران ... گفته می­شود و دیپلماسی عمومی نیز به دیپلماسی­ای می­گویند که مخاطبش عموم مردم یک کشور خارجی باشد.[4]

بنا به تعریف دیپلماسی عمومی و هدفی که از آن بیان کرده­اند ، یعنی اثرگذاری بر افکار عمومی و نخبگان کشور هدف برای تاثیرگذاری بر سیاست­های کشور هدف، می­توان گفت که دیپلماسی نوع دوم نیز جزیی از دیپلماسی عمومی است. کما اینکه برخی در دسته­بندی انواع دیپلماسی تنها به دو نوع سنتی و عمومی اشاره کرده­اند.[5]

در دیپلماسی عمومی به خصوص دیپلماسی نوع دوم ، اهداف بلند مدت دنبال می­شود. یعنی کشور اجرا کننده دیپلماسی به دنبال اثرگذاری سریع نیست. به طور مثال شخص انورسادات رییس جمهور سابق مصر، یکی از افرادی بود که در برنامه­های مبادلات دانشگاهی آمریکا شرکت کرده بود. جوزف نای در مقاله « قدرت نرم و دیپلماسی عمومی » با اشاره به این موضوع، اینگونه فعالیت­ها را بسیار کمک کننده به پیشبرد اهداف آمریکا در سطح جهان می­داند.[6]

یکی از سازوکارهای بسیار مهم و تاثیرگذار در دیپلماسی نوع دوم، تبادلات دانشگاهی می­باشد. اینکه چرا اهمیت دارد به دلیل اثرگذاری هدفمند این سازوکار است. در ابتدا نیاز است تا منظور خود را از تبادلات دانشگاهی بیان نماییم تا مسئله روشن گردد.

تبادلات دانشگاهی چیست؟

تبادلات دانشگاهی به مجموعه­ای از اقدامات بین المللی می­گویند که در محدوده فعالیت­های دانشگاهی قرار می­گیرد. تبادلات دانشگاهی یکی از سازوکارهای بسیار مهم در برقراری ارتباط میان نخبگان کشورهای مختلف است.علاوه براین این پدیده اثر مستقیمی بر انتقال فناوری و گسترش آن در میان کشورهای مختلف دارد. سابقه­ای نیز طولانی دارد که تنها در آلمان این سابقه به 1925 میلادی می­رسد که موسسه آکادمی آلمان راه­اندازی گردید و از طریق آن مبادلات دانشگاهی صورت پذیرفت.[7]

در ادبیات مربوط به مدیریت علمی و آموزشی به این موضوع « بین المللی شدن آموزش[8] » می­گویند. پذیرش دانشجوی بورس از کشورهای دیگر توسط کشورهای توسعه یافته، که بیشتر از کشورهای در حال توسعه و یا جهان سوم است. اعطای بورس تحقیقاتی، ایجاد فرصت­های مطالعاتی، برگزاری کارگاه­های بین المللی ،برگزاری سفرهای علمی و ... از جمله قالب­هایی است که در چارچوب تبادلات دانشگاهی قرار می­گیرد.

کشورهای توسعه یافته به خصوص آمریکا سرمایه­گذاری­ بسیاری در این موضوع کرده­اند. پذیرش دانشجو از کشورهای دیگر ثمرات زیادی برای کشور میزبان دربردارد که به راحتی نمی­توان از کنار آن گذشت. ویژگی مهم این عمل زمان طولانی ارتباط پیوسته است. یک فرد که غالبا از کشورهای جهان سوم وقتی به عنوان دانشجو در کشور توسعه یافته­ی میزبان پذیرش می­گردد، دوره­ای نسبتا طولانی – چیزی در حدود 3 تا 5 سال – در آن کشور زندگی می­نماید. زندگی در آن کشور در این مدت زمان سبب ایجاد همسویی ارزشی فرد با ارزش­های کشور میزبان می­شود. همگرایی فرهنگی که میان فرد و کشور میزبان رخ می­دهد، در بلند مدت می­تواند از طرف کشور میزبان مورد استفاده قرار بگیرد. نمونه­ای که در قبل آمد – حضور انورسادات در دوره­های آموزشی آمریکا – گویای این مسئله می­باشد. در اواخر دهه سی میلادی ، دولتمردان روزولت بر این عقیده بودند که : « امنیت ملی آمریکا بر این امر متکی است که بتواند با مردم دیگر کشورها به خوبی صحبت کند.»[9] و برای خوب صحبت کردن ، یکی از راه­های موثر ارتباط گیری با نخبگان آن جامعه به خصوص نخبگان آینده آنجا است.که این مهم از طریق پذیرش نخبگان آن جوامع در چارچوب تبادلات دانشگاهی میسور است.

نخبگان جوان هر کشور به عنوان افراد موثر در جامعه آینده تلقی می­شوند. ویژگی تبادلات دانشگاهی این است که اینگونه افراد را پوشش می­دهد که احتمال زیادی وجود دارد تا در آینده در کشور خود از افراد تاثیر گذار باشد. به همین دلیل است که در زمان پذیرش افراد، تنها ملاک علمی در نظر گرفته نمی­شود ، یکی از ملاک­های مهمی که مورد توجه قرار می­گیرد، میزان اجتماعی بودن فرد است. توانایی اجتماعی فرد در زمان پذیرش از طرف کشور میزبان بررسی می­شود. این مساله را در نحوه پذیرش دانشجویان بورسیه ژاپن[10] و یا آلمان می­توان دید.

دوره­های آموزشی که کشورهای میزبان برای افراد پذیرش شده برگزار می­نمایند، صرفا علمی نیست. در آلمان افراد پذیرفته شده ملزم به یادگیری زبان آلمانی هستند، که در ظاهر علت آن توانایی ادامه تحصیل در کشور آلمان است. اما این نکته را نباید از ذهن دورداشت که زبان مهمترین پل ارتباطی و انتقال فرهنگ است. همانطور که میشل اکارد بیان می­کند: « زبان آلمانی برای وارد کردن افراد کشورهای دیگر به تفکر آلمانی بسیار ضروری است».[11] برای همین است که کشورهای قدرتمند فعالیت­های زیادی برای گسترش زبان ملی خود در میان دیگر کشورها می­نمایند. در آلمان ابزار گسترش سیستماتیک زبان آلمانی در خارج از کشور اواخر دهه 1920 و اوایل 1930 ایجاد شده است.[12] و یا فرانسه این نوع فعالیت را از بعد از جنگ خود با پروس – که در آن شکست خورد لذا برای بازسازی وجهه خود – انجام داده است. [13]

در تبادلات دانشگاهی به خصوص در زمانی که فرد پذیرش شده از کشورهای جهان سوم باشد، این امکان بسیار وجود دارد که فرد در طول دوران تحصیل خود هویتی جدید کسب نماید و از هویت قبلی خود دور شود. چرا که شکل­گیری هویت ارتباط مستقیم با تعاملات یک فرد دارد. بر اساس نگاه سازه انگاران تعاملات سبب نهادینه شدن هنجارها در میان افراد و سپس شکل­گیری هویت­های مشترک می­گردد. هویت جدید فرد سبب شکل­گیری اهدافی متناسب با آن در ذهن فرد می­گردد. این اهداف نیز با فرهنگ کشور میزبان تناسب دارد. اگر کشور مبدا فرهنگ غنی نداشته باشد، این رویداد احتمال بیشتری دارد که رخ دهد. در نهایت باید گفت فرد پس از اتمام دوران تحصیل خود ، ناخواسته به عنوان یک فرد حافظ منافع کشور میزبان، در کشور خود فعالیت می­کند. این همان پدیده­ای است که رهبر انقلاب از آن به استعمار فرانو یاد کرده­اند. یعنی افرادی بدون اینکه بخواهند ، به طور ناخودآگاه برای اهداف دیگران فعالیت می­کنند. در دهه­های اخیر طرفداران مکتب انتقادی و پست­مدرن­های فوکویی به این مساله توجه نموده­اند و تحلیل­های بسیاری از این پدیده ارایه داده­اند.[14]

یکی از کارهایی که توسط افراد تغییر هویت داده شده انجام می­پذیرد ترویج فرهنگ و ارزشهای جامعه میزبان ، در میان جامعه خود می­باشد. چرا که برای فرد ، ارزشها و هنجارهای مطلوب همان ارزشها و هنجارهای جامعه میزبان بوده ، لذا در روند فعالیت خود در کشورش سعی در گسترش دادن آن ارزشها و هنجارها می­باشند. نتیجه این عمل علاوه بر گسترش ارزش­های کشور میزبان، دور شدن جامعه کشور هدف از هنجارها و ارزش­های بومی خود می­باشد، که اگر این عمل به صورت رویه­ای طولانی مدت و با تعداد قابل توجهی رخ دهد، سبب شکل­گیری پدیده وابستگی فرهنگی در کشور هدف می­گردد. این همان خطری بود که حضرت امام (ره) به شدت نسبت به آن هشدار دادند و آن را بسیار خطرناک­تر از دیگر انواع وابستگی برشمردند.اما متاسفانه در کشور ما نیز این عمل بسیار رخ می­دهد و این تغییر هویت و ترویج ارزشهای کشورهای دیگر در میان بعضی از نخبگان علمی مشاهده می­گردد.

یکی از شرایطی که امکان وقوع این اتفاق را بیشتر می­کند ، استمرار ارتباط میان فرد و کشور میزبان پس از اتمام دوران تحصیل است. که این نکته را در بیشتر موسسات تبادل دانشگاهی مشاهده می­نماییم. اکثر این موسسات با برگزاری برنامه­ها، و دعوت از افرادی که در گذشته بورسیه موسسه را استفاده نموده­اند، سعی در حفظ ارتباط با آنها می­نمایند. همچنین تلاش می­کنند تا از طریق وسایل ارتباطی مانند شبکه اینترنت ، شبکه­های اجتماعی راه­اندازی نمایند تا ارتباط خود را افراد فارغ التحصیل بیشتر نمایند.هدف از این اعمال حفظ و تقویت هویت ایجاد شده در افراد کشور هدف است، و جلوگیری از رخ دادن روند معکوس شکل­گیری هویت متفاوت از هویت ایجاد شده­است.

در مجموع می­توان گفت که سازوکار تبادلات دانشگاهی می­تواند افرادی را تربیت کند که هویتی همسان با هویت کشور میزبان داشته باشند، و بعد از آنکه آنها به کشورهای خود مراجعه نمودند، به عنوان افرادی عمل کنند که مدافع منافع کشور میزبان بوده، و نوعی حس مشترک میان آنها و کشور میزبان پایدار بماند. توجه به این نکته نیز اهمیت دارد که اگر تبادلات میان کشورهایی صورت پذیرد که زمینه­های مشترک فرهنگی و سیاسی داشته باشد، سبب تقویت همکاری و هم احتمالا شکل­گیری همگرایی در آینده روابط دو کشور خواهد شد. اما رابطه میان کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه همیشه بدین شکل نیست و غالبا تفاوت­های فرهنگی بسیاری وجود دارد، لذا نتیجه اینگونه فعالیت­ها از بین رفتن فرهنگ کشور هدف می­گردد و ساخت فرهنگی آنها متناسب با کشورهای توسعه یافته شکل خواهد گرفت. پدیده­ای که در عصر کنونی بسیار آن را مشاهده می­نماییم. به خصوص در کشورهای اسلامی که برنامه­ریزی­های هدفمند برای آنها از سوی کشورهای غربی می­شود. در ادامه به بررسی یک مورد از اینگونه موسسات که فعالیت­های گسترده­ای در سطح جهان دارد می­پردازیم.

موسسه DAAD آلمان

موسسه تبادلات دانشگاهی آلمان که به اختصار DAAD نامیده می­شود، در سال 1925 میلادی و در جریان انتقال 13 دانشجوی رشته‌های علوم سیاسی و اجتماعی آلمان به نیویورک شکل گرفته است. در سالهای ابتدایی، فعالیت این موسسه محدود به تبادلات دانشگاهی با ایلات متحده بوده است. در جریان جنگ دوم جهانی فعالیت‌های این مرکز متوقف شده و پس از پایان جنگ در سال 1950 در شهر "بن" آلمان غربی مجددا از سرگرفته شد. امروزه این مرکز 18 دفتر نمایندگی برای دستیابی سریع و آسان به اهداف خود درنقاط مختلف جهان تاسیس نموده است.[15] این موسسه بزرگترین نهادی است که در اتحادیه اروپا به این کار مشغول است. به گفته خانم پترا کوپل مایر ( مدیر سابق DAAD در ایران ) « امروزه DAAD نه به عنوان یک نهاد تولید کننده علم، بلکه بیشتر به عنوان یک نهاد تسهیل‌گر با هدف ایجاد شرایط برای مبادلات علمی در سطح بین‌المللی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد.»[16]

ایشان در ادامه این نکته مهم را نیز اضافه می­کنند که : « هدف نهایی آلمان از این کمک ها گسترش فرهنگ خود و ایجاد زمینه هایی برای همکاری های میان دو کشور در اینده است و به همین جهت نیز تمایل دارد که دانشجویان پس از اتمام تحصیل خود به ایران برگردند و در این کشور به کار و فعالیت بپردازند.»[17] .این بیان نشان دهنده این است که آینده و تعاملات احتمالی که امکان رخ دادنشان وجود دارد، برای کشور میزبان بسیار اهمیت دارد و تلاش دارند تا برای آن نیز برنامه­ریزی داشته باشند. در بالا به برخی از برنامه­ها برای شکل­گیری تعاملات اشاره شد.

این موسسه در چهار زمینه اصلی به فعالیت مشغول است :

1-      همکاری با کشورهای در حال توسعه که هدف خود را از این فعالیت ، رسیدن به اهداف هزاره سازمان ملل بیان نموده است.

2-      گسترش زبان آلمانی و مطالعات آلمان در سطح جهان

3-      معرفی دانشگاه­های آلمانی که ظرفیت پذیرش دانشجویان خارجی را دارند.

4-      ارایه خدمات به دانشجویان آلمانی که خواهان ادامه تحصیل خود در کشورهای دیگر می­باشند.

این موسسه بسیار تلاش می­نماید تا جذابیت ادامه تحصیل در آلمان را برای مخاطبان خارجی بالا ببرد و این ذهنیت را در مخاطب ایجاد می­کند که در کشور آلمان به راحتی به آنچه که در زمینه علمی می­خواهند به­دست آورند ، خواهند رسید.

دفاتر این موسسه در کشورهای مختلف فعال هستند که البته فعالیت تمامی آنها به یک میزان نیست. رویکرد اصلی دفاتر این موسسه در خارج از کشور، ارایه فرصت­های ادامه تحصیل در آلمان است. تاکید بر زبان و فرهنگ آلمانی نیز از کارهایی است که این دفاتر انجام می­دهند. اکثر دفاتر خارجی این موسسه با موسسه گوته که یک موسسه فرهنگی بین المللی آلمانی است ، همکاری نزدیک دارند.

موسسه دآآد تلاش زیادی دارد که بتواند از ظرفیت افرادی که قبلا از بورس­های این موسسه استفاده کرده­اند، استفاده کند. برای همین منظور این موسسه شبکه اجتماعی از طریق اینترنت راه­اندازی نموده است و از فارغ التحصیلان خود خواسته که به آن بپیوندند. به غیر از این شبکه اینترنتی ، فارغ التحصیلان این موسسه در کشورهای خود گروه­هایی را شکل داده­اند که کار ویژه آنها جمع نمودن افراد در کنار هم می­باشد.به طور مثال در خود ایران این ارتباط گیری به صورت منظم صورت می­پذیرد . سمپوزیوم ژیان[18] که در تاریخ 3 تا 6 شهریور 1387 در دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران برگزار گردید آخرین برنامه­ای بود که فارغ التحصیلان این موسسه در ایران برگزار نموده بودند. البته فعالیت دفتر این موسسه از سال 86 در کشور متوقف شده است و تنها از طریق سفارت آلمان است که فعالیت­های خود را ادامه می­دهد.

 

نتیجه­گیری

با این بررسی اجمالی که صورت گرفت تبادلات دانشگاهی و نقش آن در دیپلماسی عمومی مشخص شد. متاسفانه تا به­حال از این سازوکار علیه منافع ملی جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است.چرا که منافع ملی ما بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی تعریف گردیده است ، لذا تعارض شدید با منافع کشورهای غربی و توسعه یافته دارد. اما به نظر می­رسد که کشور ما ظرفیت این را دارد که از این سازوکار برای پیشبرد سیاست خارجی خویش استفاده نماید.به خصوص در میان کشور­های منطقه و کشورهایی که اشتراکات فرهنگی بسیاری با کشور ما دارند. در سال گذشته رشد علمی ایران 11 برابر رشد علمی متوسط جهان بوده است، و در سالهای اخیر جمهوری اسلامی ایران توانسته است دست­آوردهای بسیار خوبی در زمینه­های علمی و فناوری داشته باشد. اینها نشان دهنده این است که کشور ما ظرفیت پذیرش دانشجو و استاد از کشورهای دیگر را دارد. و می­تواند از این ظرفیت برای ترویج ارزشهای فرهنگی خود استفاده بیشتری نماید. با کمال تاسف هنوز در کشور ما به این مساله به چشم فرصت برای اهداف خارجی جمهوری اسلامی ایران نگاه نشده است.و ظرفیت فعلی هم که وجود دارد، بدون نگاهی راهبردی رها شده است.

 

پی نوشتها:

---

[1] -رک مناظره آقای احمدی نژاد و آقای موسوی

[2] - آلاد پوش, علی, و علیرضا توتونچیان. دیپلمات و دیپلماسی. تهران: وزارت امور خارجه سازمان چاپ و انتشارات, 1372، صص6-4.

[3] - Track II Diplomacy

[4] - محمدی, منوچهر, مصاحبه توسط مسعود براتی. جایگاه فناوری در پیشبرد سیاست خارجی (15 مهر 1389)

[5] -نیک آیین, احسان اله. “دیپلماسی عمومی رویکردی نو در عرصه روابط بین الملل.” فصلنامه سیاست خارجی, تابستان 1388: 361-394.

[6] - Nye, Joseph S. "Public Diplomacy and Soft Power." The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 2008: p102.

 

[7] - Michels, Eckard. "promotion of the german language abroad." German History, 2004: p209.

[8] -Internationalism Eduction

[9] -Nye(2008), p97.

[10]- بورس یاماباشو، بورس رسمی دولت ژاپن که هر ساله 15 نفر از ایران پذیرش دارد.

[11] -Michels (2004), p209.

[12] -Michels (2004), p208.

[13] -Nye(2008),p98.

[14] - حمیرا, مشیرزاده. تحول در نظریه های روابط بین الملل. تهران: سمت, 1386.

[15] -سایت رسمی موسسه دآآد : www.daad.de

[16] - http://www.farsnews.net/newstext.php?nn=8709110732

 

[17] -همان

[18] - German Iranian Alumni Network:GIAN

نمایشگاه سوریه تجلی دیپلماسی علم و فناوری ایران

نمایشگاه محصولات فناوری های پیشرفته جمهوری اسلامی ایران در ایام دهه فجر در دمشق برگزار گردید. این نمایشگاه که در نوع خود اولین نمایشگاه خاص دست آوردهای فناورانه ایران در خارج از کشور است، نیاز به بررسی دقیق تر برای پی بردن به ابعاد مختلف آن دارد.

این مطلب در سایت ایتان منتشر شده است.

مقدمه
نمایشگاه محصولات فناوری های پیشرفته جمهوری اسلامی ایران در ایام دهه فجر در دمشق برگزار گردید. این نمایشگاه که در نوع خود اولین نمایشگاه خاص دست آوردهای فناورانه ایران در خارج از کشور است، نیاز به بررسی دقیق تر برای پی بردن به ابعاد مختلف آن دارد. برای اینکه بهتر بتوان در مورد این رویداد صحبت نمود، ابتدا به چگونگی روند برپایی نمایشگاه باید پرداخت.

روند برپایی نمایشگاه

در مهرماه امسال رییس جمهور سوریه آقای بشار اسد طی سفری که به ایران داشتند از نمایشگاه کوچکی که برای ایشان برگزار شده بود دیدن کردند و بعد از دیدن نمایشگاه از دکتر احمدی نژاد درخواست کردند تا نمایشگاهی بزرگتر در دمشق برگزار شود. اگر به این روند دقت نماییم، متوجه چند نکته خواهیم شد:

1-توجه ویژه ای به حوزه علم و فناوری که در میان مسئولین ارشد کشور ما وجود دارد، سبب گردید که در هنگام دیدار رییس جمهور سوریه نمایشگاه اولیه برگزار گردد. مطمئنا گزینه های بسیار دیگری نیز برای به نمایش گذاشتن بوده و هست، اما اینکه نمایشگاه محصولات فناورانه انتخاب گردید، به دلیل اهمیت دادن به این حوزه از طرف مسئولین بوده است. در چند سال اخیر در کشور این نگرش ایجاد شده است که حوزه علم و فناوری های پیشرفته، حوزه راهبردی برای نظام می باشد، تاکیدات بسیار مقام معظم رهبری و حمایت های ویژه ایشان از این حوزه، توجه بسیار خوب از سوی ریاست محترم جمهور و معاون علمی ایشان از نمونه هایی است که می توان اشاره نمود. بدون شک این اتفاق حاصل توجه مدیران ارشد و نیز فعالیت های مدیران این حوزه بوده است، و برای اینکه بتوان در آینده این رویکرد را حفظ نمود، نیاز است تا برنامه های مختلف برای مسئولین ارشد کشوری داشت. این حرکت خود بسترساز حمایت دستگاه سیاسی کشور از حوزه علم و فناوری است که در نهایت منجر به شکل گیری پدیده دیپلماسی علم و فناوری می شود.

2-ارتباط نزدیک میان کشور ایران و سوریه بستر شکل گیری مناسبات و تعاملات مختلف میان این دو کشور گردیده است. تعاملات علمی و فناوری نیز در همین بستر شکل گرفته است. اگر روابط مناسب و همسویی سیاسی میان ایران و سوریه نبود، بعید بود که نمایشگاهی با این وسعت و حجم در کشور سوریه برگزار گردد. روند بالا به پایین در تعاملات علمی و فناوری، کمک بسیاری در باز کردن مسیر برای فعالان حوزه علم و فناوری می نماید، به خصوص در فناوری های پیشرفته این نیاز بیشتر احساس می شود. به طور نمونه اگر توافق میان مسئولین ارشد دو دولت وجود نداشت، پذیرش دست آوردهای پزشکی از سوی سوریه دور از ذهن بود. در اینجا می توان نقشی که روابط دیپلماتیک می تواند برای ایجاد و گسترش تعاملات علمی و فناوری را درک نمود. در تئوری های همگرایی در روابط بین الملل، تئوری با نام همگرایی بین دولتی (1) وجود دارد، که تاکیدش بر نقش دولتمردان و مسئولین در شکل گیری همکاری و همگرایی میان دو یا چند کشور است. مطلب فوق بر اساس این تئوری قابل تبیین می باشد.

تاثیر نمایشگاه در وضعیت بین المللی ایران

جمهوری اسلامی ایران به دلیل تقابل سیاسی که با نظام حاکم بر روابط بین الملل دارد، فشارهای زیادی از سوی نظام سلطه متحمل می شود. پرونده هسته ای ایران نیز بهانه ای است که از سال 1382 برای اعمال فشارهای بیشتر بر کشورمان مورد استفاده کشورهای زورگو قرار می گیرد. تحریم هایی که از ابتدای انقلاب و به خصوص بعد از به جریان افتادن پرونده هسته ای بر ایران تحمیل شده است، هسته اصلی اش را علم و فناوری تشکیل می دهد. برای نمونه تنها کافی است که به لیست بلند بالای تحریم های اتحادیه اروپا نگاهی بیندازیم تا این موضوع را درک نماییم. با توجه به این مساله، وقتی جمهوری اسلامی ایران نمایشگاهی از محصولات فناوری پیشرفته خود در یک کشور دیگر که همسو با ایران است، برگزار می کند پیام های محکمی برای نظام سلطه دربر خواهد داشت. یکی از آثار این نمایشگاه اثبات وجود پویایی علمی در کشور ایران است، همان چیزی که نظام سلطه به دنبال نابود کردن آن بودند. به عبارتی دیگر این نمایشگاه سند عینی در بی نتیجه ماندن تحریم ها است که البته رسانه های غربی نیز به این مطلب اذعان کرده اند. خبرگزاری آسوشیتدپرس در تحلیلی با عنوان « نمایشگاه فناوری ایران پیامی حاکی از بی اعتنایی و مقاومت به غرب می‌فرستد» به تحلیل این نمایشگاه از این زوایه می پردازد. (2) این نکته در نگاه مسئولین و متخصصین سوری نیز وجود داشت و آنها نیز نمایشگاه را دلیلی بر تحریم نشدنی بودن ایران می دانستند. (3)

در نگاه مسئولین ایرانی تحریم های صورت گرفته علیه ایران، زمینه ساز ورود فعالانه ایران در عرصه فناوری های پیشرفته گردیده است، و اگر تحریم ها نبود شاید این اتفاق رخ نمی داد. این مساله را بارها حضرت امام خمینی(ره) تاکید نموده و رهبر انقلاب نیز بیان کرده اند. مسئولین برگزاری این نمایشگاه نیز با داشتن یک چنین نگاهی اقدام به برگزاری نمایشگاه داشتند که این مساله در کنفرانس خبری که مهندس امیری نیا ( مسئول دفتر همکاری های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری ) قبل از برگزاری نمایشگاه در تهران داشتند، به صراحت بیان گردید. پس می توان به این نتیجه رسید که مسئولین کشورمان به خوبی به وزن و اهمیت دست آوردهای علمی و فناوری آگاه و از وزن آن در معادلات جهانی مطلع می باشند. این خود فرصتی بسیار مغتنم برای پی ریزی و نهادینه کردن دیپلماسی علم و فناوری در کشور می باشد.

یکی دیگر از نتایج بلند مدت برگزاری این چنین نمایشگاه هایی در کشورهای اسلامی، الهام بخشی به آن کشورهاست. این نمایشگاه حاصل استقلالی است که کشور ایران بعد از انقلاب اسلامی به دست آورده است. بسیاری از کشورهای وابسته به نظام سلطه به دلیل ترس از عدم امکان پیشرفت بدون وابستگی، از اینکه بخواهند رویه ای مستقل در روابط بین الملل اخذ کنند، دوری می نمایند. به خصوص کشورهای جهان اسلام به این مساله مبتلا هستند. کارهایی مانند این نمایشگاه که نماد پیشرفت در عین مستقل بودن است، کمک بسیاری در الهام بخشی به کشورهایی که مانند ما هستند می کند. به عبارتی به آنان این پیام را که «ما می توانیم» ارسال می کند. برای اینکه پیام به خوبی منتقل گردد نیاز جدی است تا نمایشگاه های مانند این نمایشگاه در دیگر کشورهای اسلامی و جهان سوم برپا گردد. این کار یکی از راه های رسیدن به هدف چشم انداز بیست ساله یعنی الهام بخش بودن در جهان اسلام است.

دست آوردهای نمایشگاه

برگزاری چنین نمایشگاهی برای دولت ایران و فعالین حوزه علم و فناوری نتایجی را دربردارد که می توان آنها را برشمرد:
1-برای دو کشور ایران و سوریه تعمیق روابط دوجانبه مساله بسیار مهمی است. کشورهایی که در عرصه روابط بین الملل همسویی سیاسی دارند، به شدت نیازمند تعمیق روابط میان خود هستند. روابط میان دو کشور اگر محدود به روابط سیاسی باشد، در گذر زمان دستخوش تغییرات خواهد شد. وقتی کشوری نگاه راهبردی به روابط خود با کشور دیگر دارد، تلاش خود را سمتی معطوف می کند تا بتواند روابط و تعاملات خود را در حوزه-های مختلف با آن کشور ایجاد و گسترش دهد. حوزه های اقتصادی، فرهنگی، علمی و ... از جمله حوزه هایی است که اگر روابط در آنها شکل بگیرد، نوعی وابستگی متقابل را شکل می دهد که نتیجه این وابستگی متقابل گره خوردن منافع دو کشور در داشتن رابطه با یکدیگر است. در نتیجه کشورها تامین منافع خود را در حفظ و گسترش روابط با یکدیگر می بینند، و به دلیل وجود بستر مناسب سیاسی، به تدریج همگرایی در آنها شکل می گیرد. با این حساب می توان گفت که گسترش تعاملات میان ایران و سوریه در حوزه هایی مانند علم و فناوری سبب تعمیق روابط میان دو کشور و پیوند خوردن منافع آنها با هم می شود. این امری مطلوب از نظر مسئولین دو کشور می باشد. به خصوص کشور ایران که بر اساس اهداف سیاست خارجی خود در صدد گسترش روابط با کشورهای جهان اسلام است.

2-سوریه یکی از کشورهای عربی است، و می توان این کشور را پلی میان کشور ایران و جهان عرب دانست. همکاری میان ایران و سوریه علاوه بر اینکه بازارهای جدیدی برای محصولات فناورانه جمهوری اسلامی ایران ایجاد می کند، سبب نزدیک تر شدن ایران به بازارهای کشورهای عربی خواهد شد. اگر میان شرکت های ایرانی و سوری قراردادهای تولید مشترک منعقد گردد، به راحتی می توان با برند یک کشور عربی در میان بازارهای سایر کشورهای عربی نفوذ کرد. باز شدن بازارهای جدید برای شرکت های فناورانه ایرانی سبب توسعه یافتن اقتصاد دانش بنیان در کشور و توسعه علم و فناوری می شود. که این مساله مطلوب مقامات اقتصادی و سیاسی کشورمان است.

پی نوشت ها:
1- Intergovernmentalism

2- رک : وب سایت خبری ای بی سی نیوز

http://abcnews.go.com/Technology/wireStory?id=12828940

3- http://www.farsnews.net/newstext.php?nn=8911200030

قطعنامه ضد ایرانی شورای حقوق بشر و نقش جریانات دانشجویی

در روزهای پایانی سال پیش در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب شد که در طی آن گزارشگر ویژه‌ای برای بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران تعیین گردید و از ایران درخواست شد تا با این گزارشگر ویژه همکاریهای لازم را به عمل آورد. آیا جریان دانشجویی لازم است دراین‌باره حساسیت داشته باشد؟ این سئوالی است که در ادامه به تشریح آن می‌پردازیم تا بتوان به جواب‌هایی برای آن رسید.
این مطلب در سایت عدالتخواهی منتشر شده است.
همچنین در نشریه پنجره شماره 86 با عنوان کارنامه سیاه منتشر گردید.

1. اکثرا می‌دانیم که منشور حقوق بشر برآمده از تفکر اومانیستی حاکم بر دنیای غرب است. لذا با بررسی اولیه  بندهایی کاملا متعارض با اصول و احکام اسلامی در آن مشاهده می‌نماییم. اتفاقاتی که در زمان مطرح شدن پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان روی داد را به یاد داریم. آن حوادث ناشی از همین اختلاف است. برای همین لزوما محکومیت بر اساس بندهای منشور حقوق بشر بد نیست و ما نباید ناراحت شویم. اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم جایگاه این مساله در میان ملل دیگر و جایگاه ابزاری این موضوع در روند نظام سلطه است.
2. بعد از کشتارهای فجیع در جنگ جهانی دوم و با سابقه ای که از جنگ جهانی اول در اذهان ملل غربی وجود داشت، آنان سعی کردند تا با جدیت بیشتری مباحث حقوق بشری را دنبال کنند. اما این تنها ظاهر ماجرا بود. زیرا آنچه در واقع رخ داد استفاده ابزاری از این پدیده بود. در جریان جنگ سرد و تقابل دو بلوک شرق و غرب ، یکی از مهمترین ابزار رسانه‌ای غرب علیه شرق، موضوعات حقوق بشری بود. به عبارت دیگر استفاده از این ابزار برای تحت فشار قرار دادن جریان‌های مخالف سلطه غرب در طول زمان سابقه‌دار بوده است. بعد از جنگ سرد و با فروپاشی شوروی نیز جهان اسلام و به خصوص جمهوری اسلامی ایران هدف این موضوع قرار گرفت. با استفاده از همین ابزار است که چهره غیرواقعی از ایران در میان ملت‌های غربی ایجاد کرده‌اند.
3. به نظر برخی از کارشناسان حقوق بین‌الملل مساله حقوق بشر برای ایران این ظرفیت را دارد که بعد از پرونده هسته‌ای به عنوان چالشی بین‌المللی مطرح شود. در حال حاضر به دلیل وجود مساله هسته‌ای ایران این موضوع درحاشیه قرار دارد، اما با کمرنگ شدن مساله‌ای هسته‌ای و به حاشیه رفتن آن نظام سلطه مساله حقوق بشری را در فضای بین‌الملل مقابل جمهوری اسلامی ایران بلند خواهد نمود. همین الان نیز این اتفاق در حال رخ دادن است. تعیین بازرس ویژه که با تصویب قطعنامه ضد ایرانی صورت گرفت نشان دهنده آماده شدن نظام سلطه برای یک حرکت تهاجمی علیه جمهوری اسلامی ایران در این موضوع است. بد نیست بدانیم که این حرکت از حدود یکسال پیش شروع شده و طی برنامه‌ریزی مناسبی در طی یکسال به نتیجه رسیده و حتی کشورهایی مانند برزیل نیز به این قطعنامه رای مثبت داده‌اند، که این نشان دهنده ابهام موجود در اذهان کشورهایی است که با جمهوری اسلامی ایران همسویی سیاسی دارند . لذا جمهوری اسلامی ایران باید تلاش خود را برای رفع این ابهام انجام دهد.
4. با این حساب جریانات داخلی باید آماده باشند تا رویارویی مانند آنچه در موضوع هسته‌ای انجام دادند، انجام دهند. در موضوع هسته‌ای جریانات دانشجویی پیش‌قراول حمایت از حقوق ملت در مقابل سلطه‌جهانی بودند، و در این مساله نیز این کار را می‌توانند انجام دهند. با تفاوت‌هایی که مساله حقوق بشر دارد برای جریانات غیر دولتی یا همان گروه‌های مردم نهاد فضای بیشتری وجود دارد تا بتوانند نقش خود را ایفا نمایند. ایفا کردن نقش البته نیاز جدی به داشتن آگاهی مناسب، راهبرد مناسب و جدیت در کار دارد.

از جمله مسایلی که می‌توان در این زمینه انجام داد

1. در طول تاریخ نیم قرنی که از تصویب منشور حقوق بشر می‌گذرد، موارد بسیار زیادی وجود دارد که نشان دهنده استفاده ابزاری نظام سلطه از این قالب خوش‌رنگ و لعاب است. گروه‌های دانشجویی می‌توانند با استخراج این موارد و انتشار آنها در ایجاد فضای رسانه‌ای و جهت دهی افکار عمومی موثر باشند. به خصوص اینکه در قدم اول مردم خودمان باید آگاهی لازم را به دست آورند. در مساله‌ای هسته‌ای هم این موضوع اثبات شد که تا مردم به میدان نیایند و از حقوق خود دفاع نکنند، نمی‌شود در مقابل زورگویی نظام سلطه ایستاد.
2. موارد بسیاری از نقش حقوق بشر وجود دارد که توسط کشورهای داعیه‌دار حقوق بشر و به خصوص آنهایی که در تصویب این قطعنامه موثر بودند، انجام شده است. به طور مثال آمریکا که کارنامه بسیار سیاهی چه در داخل کشورش و چه در کشورهای دیگر داشته است. تبعیض نژادی موجود در ایالت‌های آن کشور، که با وقوع طوفان کاترینا خودش را به جهانیان نشان داد. زندان‌های ابوغریب و گوانتامو، کشتار غیر نظامیان در افغانستان و عراق برای بهره کشی از منابع طبیعی آنان و … و یا انگلستان که اگر تنها سابقه استعماری آن کشور را بررسی کنیم حتی در زمان کنونی، کارنامه‌ای سیاه‌تر از آمریکا خواهد داشت. فرانسه ، کانادا و … نیز همین‌گونه هستند. از تمامی موارد اشکارتر جنایات رژیم صهیونیستی است که با حمایت همین قدرت‌ها در حال انجام است. تنها نیاز است که گروهی با صرف زمان مناسب نسبت به استخراج این موارد از میان رسانه‌های گروهی‌ آنها اقدام نماید و آنها را انتشار دهد. متاسفانه به دلیل قدرت نظام سلطه در خبرسازی و شکل‌دهی به افکار عمومی، این‌گونه موارد ضد حقوق بشری به راحتی به حاشیه می‌روند.
3. باید از دستگاه دیپلماسی کشور برای کسب آمادگی در مقابل جریان ایجاد شده مطالبه نمود. ایران در گذشته نیز در معرض این اتهامات بوده است، اما وضعیت فعلی با گذشته متفاوت است. برگه‌های بسیاری به نفع ایران در منطقه و جهان وجود دارد که اگر دستگاه دیپلماسی مدیریت خوب و منسجمی داشته باشد، می‌تواند از آنها استفاده نماید. وقت زیادی نیست و احتمال زیاد گزارشگر ویژه در خرداد ماه امسال کار خود را آغاز نماید. دستگاه دیپماسی باید تلاش خود را انجام دهد تا بتواند در روند تعیین گزارشگر ویژه تاثیر گذارد و بعد از آن در روند تهیه گزارش نیز تاثیر گذار باشد. نباید تجربیات پرونده هسته‌ای دوباره تکرار شود و این صحنه نیز مانند صحنه هسته‌ای ابتدا با از دست دادن امتیازات شروع شود و بعد از ان به چاره کار اندیشیده شود. این کار را باید جریانات دانشجویی با ظرفیت‌هایی که دارا هستند انجام دهند.
4. نامه نگاری، برگزاری جلسات سخنرانی، جلسه با مسئولین حقوق بشری و سیاست‌خارجی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی درباره تاریخچه حقوق بشر، انتشار ویژه‌نامه و …. کارهایی است که هر یک از تشکل‌های دانشجویی می‌تواند انجام دهد.