نمایشگاه سوریه تجلی دیپلماسی علم و فناوری ایران

نمایشگاه محصولات فناوری های پیشرفته جمهوری اسلامی ایران در ایام دهه فجر در دمشق برگزار گردید. این نمایشگاه که در نوع خود اولین نمایشگاه خاص دست آوردهای فناورانه ایران در خارج از کشور است، نیاز به بررسی دقیق تر برای پی بردن به ابعاد مختلف آن دارد.

این مطلب در سایت ایتان منتشر شده است.

مقدمه
نمایشگاه محصولات فناوری های پیشرفته جمهوری اسلامی ایران در ایام دهه فجر در دمشق برگزار گردید. این نمایشگاه که در نوع خود اولین نمایشگاه خاص دست آوردهای فناورانه ایران در خارج از کشور است، نیاز به بررسی دقیق تر برای پی بردن به ابعاد مختلف آن دارد. برای اینکه بهتر بتوان در مورد این رویداد صحبت نمود، ابتدا به چگونگی روند برپایی نمایشگاه باید پرداخت.

روند برپایی نمایشگاه

در مهرماه امسال رییس جمهور سوریه آقای بشار اسد طی سفری که به ایران داشتند از نمایشگاه کوچکی که برای ایشان برگزار شده بود دیدن کردند و بعد از دیدن نمایشگاه از دکتر احمدی نژاد درخواست کردند تا نمایشگاهی بزرگتر در دمشق برگزار شود. اگر به این روند دقت نماییم، متوجه چند نکته خواهیم شد:

1-توجه ویژه ای به حوزه علم و فناوری که در میان مسئولین ارشد کشور ما وجود دارد، سبب گردید که در هنگام دیدار رییس جمهور سوریه نمایشگاه اولیه برگزار گردد. مطمئنا گزینه های بسیار دیگری نیز برای به نمایش گذاشتن بوده و هست، اما اینکه نمایشگاه محصولات فناورانه انتخاب گردید، به دلیل اهمیت دادن به این حوزه از طرف مسئولین بوده است. در چند سال اخیر در کشور این نگرش ایجاد شده است که حوزه علم و فناوری های پیشرفته، حوزه راهبردی برای نظام می باشد، تاکیدات بسیار مقام معظم رهبری و حمایت های ویژه ایشان از این حوزه، توجه بسیار خوب از سوی ریاست محترم جمهور و معاون علمی ایشان از نمونه هایی است که می توان اشاره نمود. بدون شک این اتفاق حاصل توجه مدیران ارشد و نیز فعالیت های مدیران این حوزه بوده است، و برای اینکه بتوان در آینده این رویکرد را حفظ نمود، نیاز است تا برنامه های مختلف برای مسئولین ارشد کشوری داشت. این حرکت خود بسترساز حمایت دستگاه سیاسی کشور از حوزه علم و فناوری است که در نهایت منجر به شکل گیری پدیده دیپلماسی علم و فناوری می شود.

2-ارتباط نزدیک میان کشور ایران و سوریه بستر شکل گیری مناسبات و تعاملات مختلف میان این دو کشور گردیده است. تعاملات علمی و فناوری نیز در همین بستر شکل گرفته است. اگر روابط مناسب و همسویی سیاسی میان ایران و سوریه نبود، بعید بود که نمایشگاهی با این وسعت و حجم در کشور سوریه برگزار گردد. روند بالا به پایین در تعاملات علمی و فناوری، کمک بسیاری در باز کردن مسیر برای فعالان حوزه علم و فناوری می نماید، به خصوص در فناوری های پیشرفته این نیاز بیشتر احساس می شود. به طور نمونه اگر توافق میان مسئولین ارشد دو دولت وجود نداشت، پذیرش دست آوردهای پزشکی از سوی سوریه دور از ذهن بود. در اینجا می توان نقشی که روابط دیپلماتیک می تواند برای ایجاد و گسترش تعاملات علمی و فناوری را درک نمود. در تئوری های همگرایی در روابط بین الملل، تئوری با نام همگرایی بین دولتی (1) وجود دارد، که تاکیدش بر نقش دولتمردان و مسئولین در شکل گیری همکاری و همگرایی میان دو یا چند کشور است. مطلب فوق بر اساس این تئوری قابل تبیین می باشد.

تاثیر نمایشگاه در وضعیت بین المللی ایران

جمهوری اسلامی ایران به دلیل تقابل سیاسی که با نظام حاکم بر روابط بین الملل دارد، فشارهای زیادی از سوی نظام سلطه متحمل می شود. پرونده هسته ای ایران نیز بهانه ای است که از سال 1382 برای اعمال فشارهای بیشتر بر کشورمان مورد استفاده کشورهای زورگو قرار می گیرد. تحریم هایی که از ابتدای انقلاب و به خصوص بعد از به جریان افتادن پرونده هسته ای بر ایران تحمیل شده است، هسته اصلی اش را علم و فناوری تشکیل می دهد. برای نمونه تنها کافی است که به لیست بلند بالای تحریم های اتحادیه اروپا نگاهی بیندازیم تا این موضوع را درک نماییم. با توجه به این مساله، وقتی جمهوری اسلامی ایران نمایشگاهی از محصولات فناوری پیشرفته خود در یک کشور دیگر که همسو با ایران است، برگزار می کند پیام های محکمی برای نظام سلطه دربر خواهد داشت. یکی از آثار این نمایشگاه اثبات وجود پویایی علمی در کشور ایران است، همان چیزی که نظام سلطه به دنبال نابود کردن آن بودند. به عبارتی دیگر این نمایشگاه سند عینی در بی نتیجه ماندن تحریم ها است که البته رسانه های غربی نیز به این مطلب اذعان کرده اند. خبرگزاری آسوشیتدپرس در تحلیلی با عنوان « نمایشگاه فناوری ایران پیامی حاکی از بی اعتنایی و مقاومت به غرب می‌فرستد» به تحلیل این نمایشگاه از این زوایه می پردازد. (2) این نکته در نگاه مسئولین و متخصصین سوری نیز وجود داشت و آنها نیز نمایشگاه را دلیلی بر تحریم نشدنی بودن ایران می دانستند. (3)

در نگاه مسئولین ایرانی تحریم های صورت گرفته علیه ایران، زمینه ساز ورود فعالانه ایران در عرصه فناوری های پیشرفته گردیده است، و اگر تحریم ها نبود شاید این اتفاق رخ نمی داد. این مساله را بارها حضرت امام خمینی(ره) تاکید نموده و رهبر انقلاب نیز بیان کرده اند. مسئولین برگزاری این نمایشگاه نیز با داشتن یک چنین نگاهی اقدام به برگزاری نمایشگاه داشتند که این مساله در کنفرانس خبری که مهندس امیری نیا ( مسئول دفتر همکاری های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری ) قبل از برگزاری نمایشگاه در تهران داشتند، به صراحت بیان گردید. پس می توان به این نتیجه رسید که مسئولین کشورمان به خوبی به وزن و اهمیت دست آوردهای علمی و فناوری آگاه و از وزن آن در معادلات جهانی مطلع می باشند. این خود فرصتی بسیار مغتنم برای پی ریزی و نهادینه کردن دیپلماسی علم و فناوری در کشور می باشد.

یکی دیگر از نتایج بلند مدت برگزاری این چنین نمایشگاه هایی در کشورهای اسلامی، الهام بخشی به آن کشورهاست. این نمایشگاه حاصل استقلالی است که کشور ایران بعد از انقلاب اسلامی به دست آورده است. بسیاری از کشورهای وابسته به نظام سلطه به دلیل ترس از عدم امکان پیشرفت بدون وابستگی، از اینکه بخواهند رویه ای مستقل در روابط بین الملل اخذ کنند، دوری می نمایند. به خصوص کشورهای جهان اسلام به این مساله مبتلا هستند. کارهایی مانند این نمایشگاه که نماد پیشرفت در عین مستقل بودن است، کمک بسیاری در الهام بخشی به کشورهایی که مانند ما هستند می کند. به عبارتی به آنان این پیام را که «ما می توانیم» ارسال می کند. برای اینکه پیام به خوبی منتقل گردد نیاز جدی است تا نمایشگاه های مانند این نمایشگاه در دیگر کشورهای اسلامی و جهان سوم برپا گردد. این کار یکی از راه های رسیدن به هدف چشم انداز بیست ساله یعنی الهام بخش بودن در جهان اسلام است.

دست آوردهای نمایشگاه

برگزاری چنین نمایشگاهی برای دولت ایران و فعالین حوزه علم و فناوری نتایجی را دربردارد که می توان آنها را برشمرد:
1-برای دو کشور ایران و سوریه تعمیق روابط دوجانبه مساله بسیار مهمی است. کشورهایی که در عرصه روابط بین الملل همسویی سیاسی دارند، به شدت نیازمند تعمیق روابط میان خود هستند. روابط میان دو کشور اگر محدود به روابط سیاسی باشد، در گذر زمان دستخوش تغییرات خواهد شد. وقتی کشوری نگاه راهبردی به روابط خود با کشور دیگر دارد، تلاش خود را سمتی معطوف می کند تا بتواند روابط و تعاملات خود را در حوزه-های مختلف با آن کشور ایجاد و گسترش دهد. حوزه های اقتصادی، فرهنگی، علمی و ... از جمله حوزه هایی است که اگر روابط در آنها شکل بگیرد، نوعی وابستگی متقابل را شکل می دهد که نتیجه این وابستگی متقابل گره خوردن منافع دو کشور در داشتن رابطه با یکدیگر است. در نتیجه کشورها تامین منافع خود را در حفظ و گسترش روابط با یکدیگر می بینند، و به دلیل وجود بستر مناسب سیاسی، به تدریج همگرایی در آنها شکل می گیرد. با این حساب می توان گفت که گسترش تعاملات میان ایران و سوریه در حوزه هایی مانند علم و فناوری سبب تعمیق روابط میان دو کشور و پیوند خوردن منافع آنها با هم می شود. این امری مطلوب از نظر مسئولین دو کشور می باشد. به خصوص کشور ایران که بر اساس اهداف سیاست خارجی خود در صدد گسترش روابط با کشورهای جهان اسلام است.

2-سوریه یکی از کشورهای عربی است، و می توان این کشور را پلی میان کشور ایران و جهان عرب دانست. همکاری میان ایران و سوریه علاوه بر اینکه بازارهای جدیدی برای محصولات فناورانه جمهوری اسلامی ایران ایجاد می کند، سبب نزدیک تر شدن ایران به بازارهای کشورهای عربی خواهد شد. اگر میان شرکت های ایرانی و سوری قراردادهای تولید مشترک منعقد گردد، به راحتی می توان با برند یک کشور عربی در میان بازارهای سایر کشورهای عربی نفوذ کرد. باز شدن بازارهای جدید برای شرکت های فناورانه ایرانی سبب توسعه یافتن اقتصاد دانش بنیان در کشور و توسعه علم و فناوری می شود. که این مساله مطلوب مقامات اقتصادی و سیاسی کشورمان است.

پی نوشت ها:
1- Intergovernmentalism

2- رک : وب سایت خبری ای بی سی نیوز

http://abcnews.go.com/Technology/wireStory?id=12828940

3- http://www.farsnews.net/newstext.php?nn=8911200030