مفهوم «تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای» از مفاهیم مبهم و معماگونه‌ای است که از توافق ژنو وارد ادبیات مذاکرات هسته‌ای ایران با ۵+۱ شد. تلاش می‌شود تا در یک سلسله یادداشت‌ها به بررسی دقیق‌تر این مفهوم پرداخته شود. برای این بررسی چارچوبی در نظر گرفته شد که برآمده از متن فکت شیت ایرانی و اظهارات آقای عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری است. به نظر می‌رسد در نظر تیم مذاکره کننده ایرانی برداشتی از مفهوم «تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای» وجود دارد که تقریبا متناظر با تمام تحریم‌های اعمال شده علیه ایران در مدت تشدید شدن پرونده هسته‌ای ایران است. (به یادداشت اول مراجعه شود)
در یادداشت‌های قبلی درباره نسبت تحریم بانک مرکزی، تحریم سوئیفت، تحریم نفتی بخش تولید و بخش فروش نفت، تحریم شرکت ملی نفت و تحریم بانک های ملی و سپه؛ با موضوع هسته‌ای بحث شد و در این یادداشت به ادامه تحریم بانک‌های عامل (بانک صادرات و ملت) پرداخته می‌شود.
بانک صادرات
آمریکا
بانک صادرات ایران در ۳ آبان ۱۳۸۶ همزمان با بانک ملی از سوی آمریکا تحریم شد. اما دلایلی که برای تحریم بانک صادرات بیان شده است با دلایل تحریم بانک ملی متفاوت است و مبنای قانونی تحریم بانک صادرات دستور اجرایی شماره ۱۳۲۲۴[۱] است. این دستور اجرایی با هدف بلوکه کردن دارایی‌های گروه‌های تروریستی در مهر ماه ۱۳۸۰ صادر شده است.
در فکت شیت منتشر شده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا بیان شده است که «بانک صادرات ایران به عنوان یک تامین کننده مالی تروریست‌ها شناخته شده است»[۲]. در ادامه تاکید می‌شود که بانک صادرات و شعبات خارجی این بانک کانال تامین مالی گروه‌های جهادی مانند حزب الله لبنان، حماس، جهاد اسلامی است.
اتحادیه اروپا
بانک صادرات در مرداد ۱۳۸۹ توسط اتحادیه اروپا در مصوبه ۶۶۸/۲۰۱۰[۳] تحریم شد. در بیان دلایل تحریم بانک صادرات به دولتی بودن بانک، پشتیبانی از افراد و نهادهای درگیر در فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای ایران و بازکردن اعتبارات اسنادی برای آنها؛ اشاره شده است.
شورای امنیت سازمان ملل
بانک صادرات در قطعنامه ۱۸۰۳ که ۱۳ اسفند ۱۳۸۶ صادر شد، تحریم شد. در این قطعنامه از تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل خواسته شده است که مراقبت همکاری‌های مالی خود با بانک ملی و صادرات ایران باشند. این مراقبت به دلیل دوری از درگیر شدن در فعالیت‌های هسته‌ای و مواردی است که در قطعنامه ۱۷۳۷ شرح داده شده است.
بانک ملت
آمریکا
بانک ملت همزمان با بانک‌های ملی و صادرات در ۶ آبان ۱۳۸۶ از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد. استناد قانونی تحریم بانک ملت دستور اجرایی شماره ۱۳۳۸۲ و قطعنامه‌های ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ سازمان ملل است. وزارت خزانه‌داری آمریکا دلیل اصلی تحریم بانک ملت را ارایه خدمات مالی به سازمان انرژی اتمی و کارخانه انرژی نوین بیان کرده است.[۴] می‌توان گفت که تحریم بانک ملت از سوی آمریکا صرفا برای موضوع هسته‌ای بوده است. هر چند استناد به دستور اجرایی ۱۳۳۸۲ در این نتیجه ایجاد تردید می‌کند. این دستور اجرایی برای مقابله با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) است.
اتحادیه اروپا
بانک ملت در مرداد ۱۳۸۹ مانند چند بانک دیگر از سوی اتحادیه اروپا تحریم می‌شود. مصوبه ۶۶۸/۲۰۱۰ اتحادیه اروپا این بانک را تحریم می‌کند.[۵] در بیان دلایل تحریم، دولتی بودن، پشتیبانی و تامین مالی نهادها و موسسات فعال در موضوع هسته‌ای و موشکی ایران، پشتیبانی از نهادهای تحریم شده از سوی اروپا وسازمان ملل بیان شده است.
در نتیجه دلیل تحریم بانک ملت صرفا هسته‌ای نیست.
بانک ملت از سوی سازمان ملل تحریم نشده است و تنها یکی از بانک‌های تحت کنترل آن در قطعنامه ۱۹۲۹ تحریم شده است.
_________________________________________________________________________
[۱] – http://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/122570.htm
[۲] – http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/hp644.aspx
The Treasury Department also designated the IRGC-Qods Force (IRGC-QF) under E.O. 13224 for providing material support to the Taliban and other terrorist organizations, and Iran’s state-owned Bank Saderat as a terrorist financier.
[۳] – http://www.iranwatch.org/sites/default/files/eu-council-sanctions-072610.pdf
[۴] – http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/hp644.aspx
[۵]- http://www.iranwatch.org/sites/default/files/eu-council-sanctions-072610.pdf